Trên tinh thần vừa viết vừa sửa thì phát hiện ra 1 chuyện: chỗ vườn Cơ Hạ chính là chỗ 2 người sống với nhau đó.
Đại Nam nhất thống chí bảo vườn Cơ Hạ ban đầu là chỗ học của MM lúc còn ở trong cung, sau khi xuất các thì nâng làm Thiên Phủ. Ban đầu hông hiểu chữ Thiên Phủ này là gì cho đến khi đọc kỹ lại Thực lục, thấy tháng 2/1807 ghi "Dựng phủ đệ cho hoàng tử". Lúc này người tuổi gần MM nhất cũng chỉ mới 12 tuổi, vậy đây chính là dựng phủ ngoài thành cho chính MM. Còn trước đó, phủ đệ (hay chỗ ở của MM) chính là khu vực Cơ Hạ.
Hồi ký của M. Đức cũng nói vào thời kỳ đầu, trong hoàng thành cũng còn mấy ngôi phủ của ai đó, chứ chưa hoàn toàn trở thành khu quân sự hẳn.
Như vậy lúc lấy Hồ Thị Hoa thì MM đang ở Cơ Hạ, đến tháng 2 năm sau mới xây phủ ở ngoài. HTH cỡ chừng vừa ở phủ đó được 1-2 tháng thì chết. Cho nên MM có thể cho em cái phủ kia được, nhưng giữ lại cái góc thành trở thành chỗ để sách với trồng hoa, ông con thì cải tạo luôn làm khu vườn. Ờ thì "Doanh Châu tại nhĩ". M.Đức đến bẩu nguyên cả khu này trồng hoa quanh cái đảo.
Nói chuyện dời vườn của Thiệu Trị, cái vườn Thư Quang í có cửa ngoài đề biển "Nhật nguyệt quang minh", ông con dời vườn đi để cái cổng ấy với lại 1 tòa nhà giữa lại, lấy cái biển "Niên phương" treo lên. Niên phương là... hương thời gian đó.
Về "nhật nguyệt quang minh", hãy xem người bung lụa trong... nhạc mừng thọ:
(Lễ Từ thọ 1822) "Huyên bệ vi du thụy thái ngưng, tiên giai nghê vũ tụng thanh đằng. Tôn thân doãn thiếp, phúc lý chù ưng. Thiên xuân thọ vực đăng nhật nguyệt thăng hằng". (Sân huyên áo vi du của vương hậu đong vẻ đẹp, nghê thường vũ y khúc vang âm. Thọ đến ngàn xuân sánh ngang nhật nguyệt.)
"Ngọc luật nhất dương hồi, giai thời hiệp khánh diên khai. Hiên tinh quang thái lãng Tam thai, nhật nguyệt minh huy chiếu cửu cai. Hòa bình thiên quyến, phúc lý nhật lai. Hoanh du hiến thọ bôi, thụy ái tiên giai". (Sáo ngọc tấu tháng đông, hợp thời tốt mở tiệc mừng. Ánh sao Hiên tỏa trên đỉnh Tam thai, nhật nguyệt cùng sáng chiếu 9 cõi. Vui vẻ hiến rượu thọ, mây lành phủ cung tiên.)
"Tường khai bảo vụ, thụy hiến đan trì. Bái thủ tụng duy kỳ kiền chúc tiên ly". (Sao Bảo vụ báo điềm lành, cung Dao Trì dâng chén thọ.)
(Lễ Vạn thọ 1822) "Hải tĩnh niên phong nhị khí hòa, dân khang vật phụ vạn phương ca. Tinh vân củ mạn, nhật nguyệt quang hoa."
"Tình húc lệ lâu đài, cung phiến khải, thái vân hồi. Tiên trượng tường quang bạng nhật khai. Tiêu thiều thanh khúc tự thiên lai." (Lâu đài sáng rọi ánh bình minh, cửa cung mở, mây lành bay. Ánh sáng lành soi nghi trượng tiên. Nhạc từ trời vẳng xuống.)
(Lễ Từ thọ 1837) "Càn thừa nghiễm lục long, cung phiến khải, ngự hương nùng. Nhật lệ phong đình thụy thái dung, vân du tiên trượng thự quang lung."
"Tiên cấm nhật thư trường, ngưng thụy khí áng tường quang. Bảo lịch trường xuân dẫn ngải khang, kim âu vạn dị dụ thuần thường". (Cung tiên ngày dài thư thả, kết khí lành nắng tốt.)
(Vạn thọ 1840) "Trường nhật ái tận tình, tàng hải toán, hợp sơn thanh. Ngũ sắc vân quang ủng thúy tinh, cửu thành nhã tấu dật minh đình".
---
... Thiệt là 1 tình yêu say đắm với... Bồng Lai tiên cảnh, 20 năm u như kỹ. May mà chỉ bung lụa trong lễ thọ mình với mẹ thôi, chứ nhạc viết cúng tế vẫn đàng hoàng. So với các ông khác thì nhạc chúc thọ của người ta đâu bị "Bồng Lai ám" thế này.
Mà "Bồng Lai" + "nhật nguyệt" thì lại chính là... câu thơ của Bạch Cư Dị "Bồng Lai cung trung nhật nguyệt trường".
Còn chữ "Thư quang" mị đã biết nó từ đâu ra, trong bài "Xuân nhật vịnh hải" của Đường Thái Tông tả... Bồng Lai đó (MM từng khen thơ của Đường Thái Tông hay nhất trong tất cả các ông vua).
