“Hỡi vua loài thú, linh hồn người ta giao cho thần âm dương
Thịt ngươi ta giao cho chúa tể loài người
Lông ngươi ta giao cho thần lửa
Máu ngươi ta giao cho thần đất
Ngươi hãy phù hộ và độ trì cho dân chúng.”

Tiếng kinh tụng len qua các bức tường gạch dày, lẩn khuất giữa những góc nhà mờ tối, mập mờ trong làn hơi nóng ngốt của mùa hạ và mùi trầm lẫn xạ hương nực nồng, nghe như tiếng gió từ một cơn mưa. Mưa trong xứ sở này đến với gió thổi từ bờ biển, cát rào rào bay ngợp trời trong thanh âm nghe như tiếng của ngàn con ong. Vẫn chưa đến lễ Tẩy uế Yuer Yang, trong vô thức, y thầm nghĩ. Trong giấc ngủ nặng nề hơi nóng, mộng mị lưu chuyển như cát giữa dòng thanh âm rì rầm không ngớt.

Như cát, mộng mị trôi qua những kẽ hở của thời gian, không cách gì nắm lại.

“Xuân vọng tiêu diêu xuất họa đường, Gian mai già liễu bất thắng phương. Khả tri Lưu Nguyễn phùng nhân xử? Hồi thủ đông phong nhất đoạn trường.”[1]

Mùa xuân năm ấy, hoa đào đã nở hồng mái ngói xanh, rồi rơi dày trên lớp cỏ ướt mưa. Gần qua hết mùa xuân, gió lạnh lại thổi về se sắt, đem mưa dệt trắng đất trời. Sương mù thổi vào cả những gian nhà, mái hiên, hơi nước đọng lấm tấm trên các bề mặt, khiến mọi vật chìm trong sắc trắng xám.

Khiến cho sắc đỏ rực đã chạy qua hành lang lúc ấy trở thành một vệt màu vừa chói chang vừa lạc loài. Tiếng cười vang trong thanh âm của mưa và những cơn gió tạt từ núi xa nghe lanh lảnh như tiếng chuông bạc.

“Không!” Cô bé vừa cười vừa nói, chân trần chạy trên sàn gỗ đẫm nước lạnh căm, lắc đầu với các cô hầu cầm giày đuổi theo phía sau. Chạy đến chỗ y đang ngồi đọc sách, cô bé níu lấy tay áo y. “Xem này!”

Vừa nói, nó vừa đưa tay ra vẫy trước mặt y. Những ngón tay nhỏ và mảnh với móng hồng hồng, cả làn da cũng hồng rực như cánh hoa đào ngoài hiên. Bàn tay vừa được tháo băng, lớp da non vừa được thay vẫn chưa đủ dày.

“Mang giày vào.” Nhìn xuống đôi chân trần của con bé, y cau mày. Hôm nay là ngày tháo băng, con bé đã ngay lập tức để làn da mỏng manh phơi ra khí lạnh. Lớp da trên chân nó đã nhăn nheo, nổi rõ vệt gân xanh đỏ.

“Quan trọng gì đâu chứ.” Nhìn xuống đôi bàn chân, nó nhẹ bĩu môi, nhưng vẫn leo lên phản cạnh y, đưa chân cho các cô hầu lau sạch, mang bít tất và xỏ đôi văn hài đế gỗ thêu hoa.

Y nhìn thoáng qua đôi chân nó lần nữa. Những vết thương trước vẫn còn để lại sẹo mờ. Chân con bé cũng không đẹp, dù chỉ là so với các bàn chân bình thường. Ngón chân dài, đầu ngón thô, móng khô và biến dạng ở hai ngón út. Người xứ này, với thói quen đi chân đất, thường ít khi có được đôi bàn chân đẹp.

Khi gấu quần con bé được vén cao để xỏ bít tất vào, y thấy cổ chân nó có đeo một cái vòng bạc kèm quả chuông nhỏ. Cô hầu cẩn thận lồng cái vòng qua bít tất, khiến chuông kêu khe khẽ.

“Sao vậy?” Thấy ánh mắt y hướng về phía cái vòng, con bé hỏi. Y rời mắt khỏi chân nó, lắc đầu.

Không thể nói rằng y đang nhớ đến Tuyết Nhi, nó cũng có thói quen đeo vòng chuông ở chân.

Cô bé áo đỏ không nói không rằng, cúi xuống tháo cái vòng, ném ra sân.

“Ngươi thấy con bé thế nào?”

Chiều hôm ấy, người đàn ông áo xanh, Nhị công tử của Nam Hà, đã gọi y đến hỏi về việc Như Yên muốn đưa y tới Thương Trúc trang. Giữa những câu hỏi về gia thế tính tình thông thường, câu này của ngài ta khiến y phải im lặng mất một lúc.

Ngang ngược, không biết lý lẽ, hay là tính khí thất thường, không nghe ai ngoài bản thân?

“Giỏi trá ngụy.” Cuối cùng, y trả lời.

Nụ cười của người đàn ông bất chợt mở rộng.

“Đừng để bị nó lừa.” Ngài ta cười.

Y vốn cho rằng mình hiểu câu nói ấy. Nhưng sau này, mỗi khi nghĩ tới, y lại cảm thấy dường như không đúng. Sau này, sau khi rời khỏi chiến trường hỗn độn Phú Xuân để về lại với phương Nam cát cháy, sau cái chết của vị chúa đối địch, y lại thường có những khoảnh khắc ngờ vực thoáng qua tâm trí về những gì đã xảy ra. Cái kết quả đã xảy đến, phần nhiều là do chính ngài ta gây ra – tạo ra, bằng những hành động và tính toán của mình. Điều này, y không thể hỏi hắn, và tin rằng hắn cũng chẳng thể rõ hơn. Nói cho cùng, y mới đích xác là người đã ở cạnh bọn họ một thời gian rất dài.

Nói cho cùng, đã từ rất lâu rồi, hai người bọn y cũng không nói được với nhau một câu chuyện đàng hoàng. Buổi tối hôm ấy, trên bãi cỏ ngoài phố chợ Mỹ Tho, hắn đã chạy đi tìm y ngay khi vừa đặt chân lên bến. Nhưng chỉ có một mình hắn nói, y im lặng. Và cuối cùng, cú đấm khởi đầu cho cuộc ẩu đả xuất phát từ y.

Đã có một cơn giận dữ âm thầm lớn dần trong lồng ngực y, từ những ngày ấy. Hay thậm chí, còn xa hơn trước đó. Là do y đã không nhận ra hay tự mình phủ nhận, y không phải là kẻ thích tự vấn bản thân, và do đó, cũng không thể rõ.

Lúc này, trong cơn nóng ngốt khó chịu của khí trời hun vùng đất cát cằn khô, y lại thấy cảnh tượng trong đêm ấy. Nàng đã để cánh cửa khép hờ chứ không cài khóa, và gió đã đẩy nó ra. Hai kẻ trong phòng cũng không nhận biết, khi đang ở trong vòng tay nhau. Áo nàng đã bị kéo xuống, để lộ khoảng lưng trắng như ngọc thạch trong ánh đèn mờ tỏ. Và y đã đứng yên. Như thể chờ đợi. Điều gì, y cũng không rõ. Y nhìn bóng của ngọn đèn hắt trên lưng nàng, in dấu những ngón tay xa lạ. Y nhìn ánh sáng phụt tắt để bóng tối tràn vào, và tiếng khóc nhỏ vang tựa thanh âm của một nụ cười.

Có lẽ, hình ảnh cuối cùng mà y thấy trước khi đèn tắt là bàn chân nàng khi nàng ghé người ngả xuống phản. Bàn chân nàng vẫn không thay đổi, vẫn có những vết sẹo mờ không cách nào xóa đi, những ngón chân dài với khớp xương thô, gót dày. Nhưng mắt cá chân lại duyên dáng, có lẽ đó là lý do nàng từng chọn đeo vòng.

Hay đó chỉ là hình ảnh trong tiềm thức y hơn là sự thật. Một hình ảnh ngẫu nhiên được lặp đi lặp lại cũng trở thành dấu tích. Một ý nghĩ được lặp đi lặp lại đến một ngày cũng trở thành sự thật.

Như cát vun dày. Như tiếng rì rầm không dứt của thanh âm. Như dòng trôi của cơn mộng lặng lờ chìm vào bóng tối. Khi tỉnh thức, y mất một lúc lâu mới nhận ra nơi mình đang hiện hữu giữa bóng đêm dày đặc trong các bức tường.

Các thầy tu passeh vẫn đang lầm rầm tụng niệm. Y nghe hơi đất nồng như thể trời vừa đổ mưa. Cơn mưa rơi xuống đất này cũng bốc hơi rất nhanh, chẳng đủ để xua đi khí nóng. Ngồi trong bóng tối, y đưa tay day trán, chợt nhận ra tay mình cũng đã ướt đẫm mồ hôi.

Đã lâu rồi, những giấc mơ như thế này không còn trở lại. Từ sau sự biến ở Rạch Năn, thi thoảng y vẫn thấy ác mộng, nhưng ít khi mơ về nàng. Đôi lần nàng xuất hiện giữa ác mộng của y, nhưng chìm lấp sau rất nhiều gương mặt và cảnh sắc. Ý nghĩ về nàng thường chân thực hơn là một giấc mộng. Những ý nghĩ về nàng cũng bình thản và trầm lặng hơn là cảm xúc trong những giấc mộng. Hơn là trong hiện thực.

Nhưng hiện thực ở nơi đâu?

Khi rời khỏi phòng, y nhận ra tiếng cầu kinh đến từ đâu. Ánh lửa hắt lại từ phía ngôi đền tháp trên đồi cao phía xa sáng rực, tưởng như có một quả cầu lửa khổng lồ. Một đám đông lớn đã tập trung về dưới tháp, tạo nên ánh sáng nọ từ muôn vạn ngọn đuốc. Nhưng đám đông im lặng kỳ lạ, để tiếng cầu kinh vang rành rõ trong đêm, tưởng như cả một chiếc lá cũng không xao động.

Những người lính canh trong thành cũng im phăng phắc trong dáng điệu bất động hướng về phía đền khi y đi qua bọn họ lên thành. Khu nhà y ở nằm cạnh cửa thành, chỉ cách đầu thang vài bước chân. Đặt chân lên tường thành, y mới để ý đến người đứng ở đầu cổng bên kia. Cô gái áo vàng khoanh tay đứng nhìn về phía đám đông, gần giống tư thế bất động của những người lính xung quanh nhưng cánh tay thi thoảng lại đưa lên giữ mái tóc bị gió thổi qua mặt. Hoa văn khác lạ so với người Chiêm Thành trên váy áo nàng làm y nhận ra danh phận nàng trước khi lại gần. Nghe tiếng người đến, cô gái quay đầu, chớp mắt khi thấy y.

“A Ban.” Nàng lên tiếng trước, chắp tay chào. Cử động làm những chiếc vòng vàng trên tay, trên cổ nàng rung động. Y gật đầu đáp lễ.

“Dao Luật cô nương.” Y vẫn giữ thói quen xưng hô như trước, như từ ngày đầu tiên quen biết nàng ta. Nhìn nàng rồi lại đưa mắt về phía đám đông, y nhẹ cau mày. “Có lễ gì thế?”

“Trước khi đi, cần thanh tẩy đất đai, tạ ơn thần linh.” Dao Luật giản dị trả lời. Ánh lửa hắt sáng trong đôi mắt to đen đến mức y không nhận ra thái độ tình cảm trong đó. “Chúng tôi rất coi trọng quê nhà đất mẹ.”

À, y gật đầu, rồi lại im lặng. Tiếng tụng kinh cho ngày lễ tẩy uế đến sớm vẫn vang rành rọt trong gió. Rất nhiều các bài kinh đã được đọc. Như thể một lần cho mãi mãi.

Y không biết đêm lễ này, vì họ đã không thông báo cho y. Họ không báo cho y cả ngày tháng được quyết định sẽ rời đi. Mọi việc cần được thực hiện trong bí mật để đối thủ không thể ngăn trở. Và trong đó, có cả y.

Có thể, họ sợ y sẽ lợi dụng tình hình gây nên điều bất lợi. Y thầm nghĩ, khi những cơn gió đang cuốn những lọn tóc bay qua mặt, che giấu một bên khóe môi y khẽ nhếch.

“Bốn mươi năm trước, cha mẹ tôi cũng đi như thế.” Dao Luật chợt lên tiếng, như tự nói với mình hơn là kể cho y. Nàng không kể, nàng chẳng biết điều gì đã xảy ra khi nàng còn chưa có mặt trên đời.

Y cũng không biết mình có điều gì để nói với nàng.

“Việc ở Hội An thế nào?” Thay vì thế, y chuyển hướng câu chuyện. Dao Luật liếc nhìn y rất nhanh, rồi mỉm cười nhìn ra xa.

“Rất ổn.” Nàng chỉ nói như thế, cũng không có ý định giải thích thêm cho y. Nàng vẫn giữ một thái độ đề phòng với người này, dù Oc-nha That gần như tin y tuyệt đối. Không phải nàng lo sợ y sẽ bán đứng họ hay làm điều gì tương tự. Chỉ là, nàng cho rằng mình không nắm bắt được y, cái mục đích của y khi tham gia, và cả con người y. Con người, cái phần có thể dễ dàng thay đổi – và có thể khiến mọi sự xoay chuyển đến mức không ai lường được.

Không như những vị vua chúa quan lại hay thủ lĩnh bị khống chế bởi vô số quan hệ và lợi ích, y chẳng có gì, ngay cả chính bản thân. Đặt quá nhiều nhờ cậy dựa dẫm vào một nơi không chắc chắn là một việc làm không khôn ngoan. Ngay cả với người bằng hữu thân thiết nhất của y. Sử dụng hắn khi cần thiết, theo mục đích trong từng hoàn cảnh, và hoàn toàn không tin cậy hắn – như Đại vương Chân Lạp đã làm. Tại sao, nàng hỏi. Tại sao Đại vương có thể giữ lại những kẻ bất tài, những vương tôn quý tộc chỉ giỏi ton hót đấu đá, nhưng quyết chí không bao giờ giữ lại hắn hay ngay cả người anh hắn? Ta chỉ có thể tin những người ta nắm được, ngài ta đã trả lời. Những kẻ bị quyến dụ bởi lợi ích hay có một niềm trung thành nhất định, thậm chí chỉ cần biết tham lam và đòi hỏi, ta đều có thể dùng. Ngược lại, những kẻ không truy cầu – hoặc truy cầu quá nhiều, đều không đáng tin.

Nghĩ đến điều này lại khiến nàng nhớ tới một người khác.

“Cô ta sao rồi?” Nàng hỏi, sau một lúc thấy y không lên tiếng. Y cũng giữ thái độ đề phòng hệt như nàng, có lẽ là thái độ chung của y với tất cả mọi người xung quanh.

“Không có gì.” Y trả lời, hiểu Dao Luật đang nhắc đến ai. Việc bắt giữ Như Yên vốn là chủ ý của Dao Luật – ‘để khống chế việc ở phương Bắc’, nàng nói. Liên lạc với Hoắc Phương, khống chế Như Yên, và tấn công Thương Trúc trang, những gì nàng muốn làm không chỉ đơn giản trong phạm vi lãnh thổ của Chiêm Thành.

Như Yên hẳn nhiên cũng hiểu rõ điều đó, nhưng nàng đã quá sức bình thản. Để rồi, y tự hỏi, câu trả lời của y với Dao Luật là tin vui hay tin buồn.

Quả nhiên, Dao Luật quay nhìn y, nhíu mày. Y gật đầu.

“Không có phản ứng, cũng chẳng tỏ thái độ.” Y có lẽ không cần nói là Như Yên thậm chí ca hát trên đường đi, hái hoa bắt bướm, ngâm gió vịnh trăng hệt như du ngoạn.

Thái độ này của nàng làm y càng chẳng thể dò xét được chút gì. Những khi không ca hát cười đùa, nàng ta lại nhắm mắt nằm ngủ, hay vờ ngủ. Sau đêm ở chòi sau phủ của Xapatan, nàng ra vẻ đã tỏ thái độ xong, và rồi coi y như không tồn tại. Biểu hiện của nàng hệt như đã có tại trang trại của Linh lão đầu.

Vẫn như lúc ấy, y cảm thấy nàng còn chẳng phải là con người.

Bất chợt, y nhớ về giấc mơ vừa có. Cô bé con mà y đã bắt gặp giữa các cồn cát, cô bé đã ném sợi dây bạc ra sân ngày ấy, rốt cuộc, y đã chưa bao giờ hỏi lý do hành động của nàng. Giỏi trá ngụy, y nói, và người đàn ông ấy đã mỉm cười.

Đừng để bị lừa. Là thật hay giả? Là y đã sai hay đúng?

Dao Luật nhìn y thêm một lúc rồi nhún vai quay về phía ánh lửa đang ngày càng sáng trên đồi cao, hắt lên những bức tường cao màu đỏ gạch như thể cả khu đền đài đang bốc cháy. Một bài ca bằng thứ tiếng cổ xưa đang được hát, với âm giọng đều đều và nhanh như thể vấp nối vào nhau, va đập vào các vách tường của ngọn tháp hình ngọn lửa trước khi vang lên bầu trời. Đám đông phía dưới vẫn im phăng phắc, chỉ có lửa trên tay họ lay động theo gió và những bài ca. Cảnh tượng này đem lại cảm giác kỳ quái như thể chứng kiến một buổi lễ của đá. Như thể họ đã đứng đây, từ ngàn năm cho đến vĩnh viễn. Sáng lên trong ánh lửa và lụi tàn trong bóng ngày.

Ở khoảng cách này, nàng chẳng thể nhìn rõ được bất cứ ai trong bọn họ, đám đông với hàng vạn con người trong cùng một tư thế, im lặng trong một bài tụng ca quen thuộc từ ngàn năm trước. Từ biển, trượt tới theo dòng sông, gió lớn thổi về, khiến lửa phừng lên, và quang cảnh đồi núi, tháp đài, con người, thế giới và bầu trời, chao đảo.

Đừng tin, nàng nghĩ về lời nhà vua đã nói, tuy với một ý nghĩa hoàn toàn khác. Thế giới không chao đảo, thế giới cứ đứng yên, bất động và lặng lẽ. Như bài ca. Như thanh âm được cất lên từ bầu trời. Mặc cho ngọn gió, dòng sông, cát và đá, con người và đêm ngày, lụi tàn và sinh sôi.

“Hỡi Po Ginuer Patri, hương thơm của ngài như khói trầm, thần lực của ngài sáng cõi âm dương, ngài triệu tập đàn voi cùng thần dân chờ đón ngài…[2]”

Ngoảnh về phía y, nàng chợt thấy có ánh sáng lóe lên ở phía chân trời đằng Đông. Có lẽ là một tia chớp khan của cơn mưa trên biển, hoặc do ngày đang dần tới.

Y không để ý đến điều mà nàng vừa thấy. Ánh mắt y hướng về khoảng cách giữa bóng tối và ánh sáng tan hòa vào nhau trên bầu trời, nhưng lại như không hề thấy gì. Thật giống nhau, nàng thầm nghĩ. Dù vẻ ngoài hoàn toàn khác biệt, cảm giác khi đứng bên cạnh hai người bọn họ thật giống nhau. Như thể không có điều gì ngoài bọn họ trên thế giới này – thậm chí, không có cả thế giới này. Càng cố tiến lại gần, càng cảm thấy như va phải một bức tường. Và rồi, càng cảm thấy như bản thân không tồn tại.

Cô ta có nhận ra không, nàng chợt nghĩ. Về sự giống nhau này, thứ bóng tối cùng ánh sáng nhập nhoạng trong bọn họ? Về cảm giác thấy mình như một kẻ lạc giữa sương mù và hoang mạc, càng đi xa, càng hoang mang?

“Anh cảm thấy cô ta thế nào?” Cuối cùng, nàng hỏi. Tò mò về chuyện riêng của người khác không phải là hứng thú của nàng. Nhưng lúc này thì nàng muốn biết, không phải vì y.

Câu nói cất lên bên cạnh hình như đã khiến y giật mình. Mất thêm một lúc để y tiếp nhận ý nghĩa của nó, và thật lâu để y nghĩ câu trả lời. Y đã im lặng lâu đến mức nàng thoáng cho rằng y không trả lời nàng.

“Giỏi trá ngụy.” Cuối cùng, y nói. Âm điệu của y lại khiến nàng nhíu mày. Chậm, rất chậm, y thốt từng từ, bằng tiếng An Nam. Trầm ngâm thêm hồi lâu, y lại lắc đầu. “Cô cẩn thận thì hơn.”

Việc ở phương Bắc, Dao Luật đã nhất quyết không để y nhúng tay vào, y cũng sẽ không can thiệp. Nhưng với thái độ của Như Yên, sự ngờ vực đang ngày càng lớn dần lên trong y. Rồi y lại đang tự nghĩ, rốt cuộc, y chưa bao giờ hiểu nàng ta đang muốn gì. Cái gọi là triều đình, đất nước hay dòng tộc đối với nàng đều hết sức mơ hồ, nàng chẳng coi trọng chúng một mảy may. Sau khi mất tất cả, ta còn lại gì, nàng hỏi. Y không muốn thừa nhận là mình hoàn toàn chẳng biết câu trả lời.

Dao Luật kéo cao chiếc khăn che cổ khi một cơn gió lạnh thổi về. Quả thật, bình minh sắp đến. Tiếng ca đã ngừng, đám đông dưới đồi đang chậm chạp đứng lên sau mấy lần cúi lạy. Vẫn trong sự im lặng bất thường như trước, họ tản ra. Những chiếc áo trắng mặc cho ngày lễ trong bóng đêm, được quầng sáng của lửa bao quanh trông như ngàn vạn con đom đóm nhỏ. Chậm chạp, họ tỏa đi trên các nẻo đường dẫn về các làng. Những ngôi nhà cũng đang sáng ánh lửa, nổi rõ trên khoảng đất mênh mông kéo dài đến biên núi xa. Đêm nay, cả vùng đất này không ngủ. Tiếng ca đã ngừng, trong sự lặng yên của đêm tàn, chỉ nghe được thanh âm của dòng sông. Dòng sông đang trôi dưới chân họ, trước cổng thành, dưới bóng của những pháo đài.

“Lần này, họ đi về Chân Lạp.” Nàng chợt nói, thấy y hơi quay đầu lại. Đến lúc này, nàng nghĩ không cần phải tiếp tục che giấu tin tức với y, liền gật đầu. “Chân Lạp, và Đại Thành.”

Những người cần thiết phải ra đi sẽ ra đi, đi xa hơn cả vùng đất Thượng mà tổ tiên họ từng đến. Nàng không hỏi về dự định của y, khi y đã không tỏ một thái độ nào với sự kiện này. Chúng ta sẽ phản kháng, Oc-nha That nói như cam kết, nhìn về phía y. Trong lúc đó, y im lặng.

Như bây giờ, y chỉ nhíu mày trước thông tin vừa được nói ra, rồi lại quay đi. Rồi nàng có cảm giác như thể ngay cả thông tin này đã lọt vào suy tính nào đó của y. Sự im lặng có thể đánh bẫy người khác.

Phía xa, chân trời rực hồng. Vùng đất này, ánh sáng nhanh chóng tỏa gắt ngay khi mặt trời vừa ló dạng.

Cùng với ánh sáng, ngọn lửa bốc lên từ trong đất. Như thể bị đốt cháy cùng lúc với bầu trời, những ngôi nhà, bản làng và ruộng nương bắt lửa, cháy rừng rực. Lửa nhanh chóng lan đi, biến những bản làng, ruộng nương và cả những khu đất vườn thành các vũng lửa khổng lồ. Gió bình minh cuộn xoáy giữa biển và đất liền, cuốn lửa bốc ngùn ngụt, khói như che kín cả trời cao.

Trên những con đường cắt ngang qua đồng lửa, những toán người lặng lẽ lại tiếp tục tụ họp về chân ngọn đền tháp. Họ mang theo hành lý và trẻ con trên ngựa và voi. Có tiếng khóc, ban đầu từ một đứa trẻ sợ hãi, rồi nhanh chóng lan đi. Trong khói không còn rõ mặt người, tiếng khóc duềnh như sóng. Tiếng khóc trên các nẻo đường tụ họp về phía dưới ngọn tháp cao hình ngọn lửa. Những con người mới đến, áo ám màu khói, mặt nhòe màu khói, quỳ rạp và cúi hôn mảnh đất dưới chân. Những thầy tu quàng khăn đỏ lặng yên giữa màu gạch đền thờ hình ngọn lửa, hát nốt bài tụng ca cuối cùng. Lần này, không còn sự đều đặn bình tĩnh, bài ca được lặp đi lặp lại trong đám đông, bằng muôn vạn giọng nói và âm điệu, chỉ nghe được những thanh âm như tiếng gọi bình minh.

“Hỡi Po Ginuer Patri…”

“Hỡi Po Ginuer Patri…”

“Hỡi Po Ginuer Patri…”

 

 

Chú thích:

[1] Trích Mẫu đơn đình, dịch nghĩa: “Xuân vọng tiêu diêu ra nét họa. Mai cứng liễu già chẳng thắng hương. Sao biết nơi nào Lưu Nguyễn gặp người? Ngoảnh đầu nhìn lại, gió đông vẫn đoạn trường.”

[2] Po Ginuer Patri: Thần Shiva.