Đến lúc ấy, nàng mới chợt nhận ra mình đã quên mất một điều.

Nàng vẫn không quên y, chắc chắn. Khi tin tức về nhóm người của y vẫn được báo về đều đặn. Khi chuẩn bị đến vùng đất này, nàng đã được cảnh báo – và cũng đã tự nhắc mình, có khả năng sẽ đụng độ với y. Trong khoảng thời gian này, tất cả mọi kẻ đều có chung một mục đích, tuy hướng về các mục tiêu khác nhau. Nàng đã chuẩn bị đối phó với bất cứ kẻ nào tìm đến, hoặc những cuộc gặp mặt sẽ xảy ra một khi đã đến đây.

Nhưng rốt cuộc, nàng lại quên mất sự hiện diện của y.

Chính xác hơn, từ ngày ấy, nàng dường như đã quên đi sự hiện diện của một kẻ như thế trên đời. Chỉ còn lại một cái tên – cái tên đại diện cho nhiều điều, nhiều kẻ - chứ không phải là một con người. Từ ngày ấy, bằng cách nào không rõ, tâm thức lẫn trí óc nàng đã từ chối nhớ đến y. Bằng cách nào không rõ, như thể một khoảng ký ức đã bị xóa trắng trong nàng. Chỉ còn lại sự kiện và tin tức, sự nhận biết như đến từ một cuộc đời khác.

Cho nên, lúc này, nàng trừng trừng mắt nhìn kẻ đang đứng trên triền đồi. Triền đồi dốc đứng bên bờ rào, bụi cỏ và thạch xương bồ cao cả trượng cùng hàng cây có lẽ đã che chắn nàng khỏi ánh mắt y. Y không để tâm đến nàng. Đứng trên triền đồi, y hướng mắt về phía cửa rào bên kia trang trại như chờ đợi. Cái nón rộng đã trật ra sau lưng, tóc y vẫn xõa đen nhánh trên vai, đổ tràn qua gò má, khiến làn da tai tái trắng nhợt như ngọc dưới ánh trăng, trường bào xám cũng chuyển thành sắc nguyệt bạch. Trong dáng vẻ bất động, y trông như thể một pho tượng đá. Nàng có thể đã đi ngang qua y mà không hề hay biết, nếu như không có một linh cảm khiến nàng giật mình nhìn lên.

Qua bấy nhiêu năm, nàng vẫn có thể nhận biết sự hiện diện của y nhanh đến thế. Như thể một nhận thức sững sờ từ sâu thẳm, khiến cả thân người lạnh đi, từng sợi tóc rởn lên cảnh giác. Dưới bóng của cỏ và lùm cây, nàng trừng trừng nhìn lên y, trong một lúc lâu vẫn chưa thể phản ứng.

Đến lúc ấy, nàng mới nghĩ ra mình đã quên mất điều gì. Bóng lưng y nhòa trong sương đêm ấy, tan khuất vào bóng tối. Một hình ảnh lặp đi lặp lại trong ký ức nàng, rồi bị lãng quên. Nàng nhớ mọi điều đã diễn ra, nhưng tiềm thức từ chối một hình bóng duy nhất – một điều duy nhất: Y – nguyên nhân và hệ quả của tất cả những gì đã xảy ra, trong cuộc đời nàng. Nàng ghi nhớ, như thể cuộc đời của một người khác, từ chối đào sâu thêm về nó. Đến lúc này, như thể bị một cái đánh mạnh đến sững sờ, nàng nhận ra sự hiện diện của y. Y vẫn còn đứng dưới cùng một bầu trời. Và những gì đã xảy đến trong đêm ấy, như ánh trăng rực rỡ chói mắt tràn ứ mà lạnh buốt, đổ ập xuống trí nhớ nàng.

Đêm ấy, Thanh đã chết, dòng máu nóng đã bắn vào mặt nàng, trong một ánh chớp xanh xé toạc màn đêm. Đêm ấy, sau một hồi sững người đứng bên dòng sông vắng, nàng đã trở vào ngôi làng bên cạnh, dùng quyền lực của mình để gọi trưởng làng đốt đi vài căn chòi nhốt ngựa, báo động cho xung quanh. Và khi trở về, đón nàng là người anh trai chỉ còn lại nửa mạng sống, sắp mất đi mạng sống. Nguyên nhân, nàng không cần hỏi hắn, vì trong thâm tâm, nàng hiểu rõ.

Khi không thể tha thứ cho bản thân mình, tiềm thức nàng lại từ chối nhớ về y. Dường như đã có hai phần tách bạch trong tâm trí nàng – ý thức và cảm nhận. Nàng hiểu, nhưng đó chỉ là một loại ý thức nằm mập mờ đâu đó giữa nhận biết và tính toán, không thể tác động được vào lớp vỏ cứng đã bao bọc trái tim nàng. Và lúc này, như bị một cái gõ mạnh vào màng não, nàng trân người nhìn kẻ đứng như một bức tượng đá trên cao, tịnh không thể nghĩ được điều gì. Trí óc nàng trống rỗng, trong mắt chỉ có ánh trăng sáng lòa đến gần như mờ mịt.

Không biết nàng đã đứng bất động ở nơi ấy bao lâu, cho đến khi y đã quay lưng đi xuống đồi, nàng mới giật mình sực tỉnh. Không đi về phía gia trang, y trở ngược vào rừng, hướng mà nàng biết sẽ đến một tháp cổ của Chiêm Thành đã bị bỏ hoang từ lâu. Nhìn bốn phía xung quanh vẫn yên lặng, Như Yên chầm chậm thận trọng trở lại gian nhà dành cho nàng.

Xuân Tử nhận thấy nàng ra ngoài đã lâu liền đóng sách vở, ra hàng hiên đứng ngóng. Như Yên vào nhà mà dường như không nhìn thấy cô. Nàng quên cả chiếc khăn vẫn vắt trên tay cho đến khi đã ngồi xuống giường. Vẫy tay bảo Xuân Tử đi ngủ, cắt đèn cho nhỏ lại, buông màn xuống, nàng vẫn ngẩn người ngồi tựa vào đầu giường. Dù mệt mỏi, cơn buồn ngủ đã bay biến đi gần hết. Trong nàng chỉ cồn cào cảm giác gây gây say say, cùng cơn lạnh từng đợt dâng lên trong lồng ngực. Cảm giác gần như khi phải đối mặt với hắn.

Kẻ không dung được bản thân nhất chính là nàng, từng lời y nói trong đêm ấy trở lại, vang rành mạch trong tâm trí nàng. Không phải hắn, cũng không phải y, mà là chính nàng. Nàng không oán hận hắn, chẳng nhớ đến tội lỗi của y, chỉ đơn giản là chẳng thể đối mặt. Hắn, y, bọn họ, tất cả con người nơi này, chẳng ai có tội, ngoài chính nàng.

Phá vỡ cuộc đời Giang Hồng cùng bao nhiêu kẻ có tên hay không tên khác. Phá vỡ cuộc đời y, giết chết tất cả những kẻ y yêu thương trân quý. Phá vỡ cuộc đời của tất cả mọi người mọi kẻ xung quanh nàng. Để rồi, bây giờ, đây là kết quả mà nàng phải nhận lãnh. Nhân quả, đến lúc nó phải trở lại, táp vào mặt nàng với sức mạnh của một ngọn cuồng phong.

Không chỉ là những gì đã xảy đến trong đêm ấy. Đó là kết quả của rất nhiều, rất nhiều điều đã xảy ra. Những gì đã tạo ra y hiện tại, cơn lốc đang cuộn xoáy chực chờ hất vùng đất này xuống vực.

Y ở đây làm gì? Trong cõi hỗn loạn của tâm trí nàng, một ý nghĩ có vẻ thanh tỉnh lại nảy lên, nàng liền bám ngay lấy nó. Nơi này là gia trang của Linh lão đầu, vùng đất rộng hàng chục dặm xung quanh cũng là đất đai của ông ta, y xuất hiện ở đây làm gì, khi đêm đã về khuya? Khi đáng lẽ y phải đang ở Bình Khang, nơi mọi kẻ đang đắp lũy xây thành, chuẩn bị cho cuộc đụng độ lớn?

Nàng biết nhóm người của Oc-nha That không được trọng dụng trong cuộc chiến này, nhưng đích thân y bỏ rơi chiến trường để tới đất địch hẳn phải có dụng ý khác. Vừa rồi, y không có vẻ như đang đợi người, chỉ đứng nhìn vào trong gia trang. May mắn, nàng đã đi ngược phía mà y đang hướng tới. Nàng đã đảo một vòng lớn quanh gia trang, và ánh mắt y đã nhìn về đúng nơi nàng đang đi trở lại – gian nhà dành cho khách của trang trại. Có vẻ y cũng đã ở đó không bao lâu, nếu không hẳn đã nhận ra nàng đi bên kia khoảng sân rộng.

Nếu như vậy, y từ đâu tới? Như Yên nhíu mày, hồi tưởng lại quang cảnh ngoài gia trang. Khoảng đồi cao viền lấy dãy rào, không có nẻo khác để lên nếu không băng ngang qua trang trại, nếu đi ở con đường trên đồi, hay từ triền đồi bên kia lại, y hẳn đã phải nhìn thấy nàng ngay phía dưới.

Băng ngang qua trang trại, Như Yên lặp lại ý nghĩ ấy trong tâm trí. Có nghĩa là, y từ bên trong gia trang đi ra. Khi nàng đã đảo hết vòng sân, dừng chân dưới cửa rào men theo đồi, y mới đi lên đồi nên không thể nhìn thấy nàng. Y đã từ trong sân đi lên. Từ trong gia trang của Linh lão đầu.

Điều đó chẳng phải đã giải thích cho tất cả?

Không phải chỉ mình nàng hướng đến vùng đất này. Tất cả đang có cùng chung một mục đích.

À… Như Yên khe khẽ thở ra, ôm cái gối vào lòng chặt hơn. Linh lão đầu hẳn đã gặp y. Vậy thì, theo biểu hiện vừa rồi, hẳn y đã biết sự hiện diện của nàng nơi này? Ánh mắt y đã hướng đúng về phía gian nhà của nàng – Nơi mà hẳn là Xuân Tử đã ra đứng đợi nàng.

Linh lão đầu để cho y đi – Âu cũng là hành động có thể hiểu được, khi không ai muốn gây thêm rắc rối cho mình. Nhưng nếu là trường hợp khác – bọn họ bắt tay với nhau?

Mãn giang hồng, nàng vẫn nhớ bài thơ ấy, những gì mà Linh lão đầu từng nói với nàng, với Hoắc Phương. Nàng vẫn ghi nhớ rằng ông ta luôn muốn kết liên với ‘những hào kiệt ở Đông Phố’, những thần tử nhà Minh chống Thanh triều. Những kẻ vẫn chưa chịu buông tay, vẫn chờ đợi một cơ hội để quật khởi.

Nàng thầm nghĩ, nhợt nhạt cười. Cuối cùng, cũng vẫn đến con đường này. Sợi dây liên kết giữa nàng và y có vẻ như chẳng thể cắt lìa.

Duyên phận, quả thật nhiều khi là nghiệt duyên vậy.

***

Đến cận ngày Tết, Hoắc Phương vẫn chưa trở về. Như Yên dần cũng không còn có vẻ nóng lòng. Đến phủ Hoài Nhơn thăm viếng nhà họ Trần vài hôm, nàng trở về gia trang của Linh lão đầu trước ngày ba mươi Tết. Vì công việc, nàng giải thích. Ngày Tết, người trong gia trang và khắp nơi lân cận lẫn xa xôi đổ về thăm viếng Linh lão. Ở địa vị một người sắp trở thành thân cận với ông ta như nàng, nên ở nơi này để gặp gỡ bọn họ.

Sắp trở thành thân cận – Khi nàng từ Trần gia trở về, đi cùng với một người họ Trần. Và qua vài câu chuyện phiếm sau chén rượu cuộc trà, anh ta gợi ý cho nàng nhận Giang Hồng làm chị em kết nghĩa.

Giang Hồng, như mọi khi, vẫn im lặng, nhè nhẹ mỉm cười, ánh mắt hướng đến vệt nắng chái hắt qua cửa trên sàn. Quảng Phú, sau một lúc suy nghĩ, trở nên hào hứng đặc biệt. Và Linh lão đầu cũng mỉm cười. Ông ta quay đầu hỏi ý con gái, một cử chỉ cho có lệ. Ra Tết là sinh nhật của con bé, sẽ soạn lễ cho chúng nhận nhau, Linh lão nói mà không cần đợi Giang Hồng gật đầu.

Tất cả bọn họ đều hiểu sự kết giao này có ý nghĩa gì – Nhất là, khi lễ kết bái được tổ chức rình rang bất thường với sự tập hợp của đông đảo thân nhân bạn bè, hầu hết người ở Quy Ninh này đều tới. Tuy thanh thế Linh lão đầu không còn như ngày trước – hậu quả của xung đột do Như Yên gây ra, khiến nhóm của Ngụy lão rời bỏ ông ta – người làm ăn vẫn là người làm ăn, chẳng ai muốn đắc tội với một trong hai nhóm. Ngày Tết, khách đến gia trang nườm nượp. Trăm mẫu ruộng đất xung quanh gia trang in dấu xe ngựa, chòi nghỉ được dựng bên đường nối tiếp nhau dẫn vào trang trại, nhìn như thể đám rước hội của vua chúa. Khách từ miền cao xuống có khi đem theo một đàn ngựa lớn, bụi cuốn mù đường.

Giang Hồng mặc áo đỏ, đứng ở cửa cùng các phu nhân của Linh lão đón khách. Có khi các quan viên trong vùng đến, họ vào nhà trong để gặp Như Yên. Đến chừng ba mươi Tết, vừa ăn xong bữa trưa, Quảng Phú đẩy cửa vào, vẫy tay cho mấy người hầu lui ra.

“Có người vừa đến tìm tôi.” Thấy Như Yên nhướng mày, Quảng Phú xua tay nói. Cẩn thận nhìn lại cánh cửa vừa khép sau lưng cô hầu, gã rút trong áo ra một tờ thiếp hơi quăn góc, nói nhanh. “Họ Lâm, định bàn bạc với công nữ về nguồn Đà Bồng[1].”

“Nguồn ấy được cấp cho Chưởng cơ Phò mã, có phải? Họ Lâm này định xin chức quan trông coi thu thuế nơi ấy[2].” Nghĩ xung quanh đã vắng, Quảng Phú ngồi xuống trước bàn cơm Như Yên vừa ăn xong, đặt tấm thiếp lên bàn. “Tôi bảo phải nói với công nữ trước đã.”

“Ta nhớ quan ở nguồn ấy họ Hoàng.” Như Yên nhíu mày, lục tìm lại trí nhớ. Quảng Phú gật đầu.

“Họ Lâm này bảo sẽ nộp nhiều gấp đôi tiền lễ để nhận bằng.” Gã nói, thấy mày Như Yên nhướn cao hơn.

“Gã muốn hất cẳng họ Hoàng?” Nàng thận trọng hỏi lại. Nộp số tiền lớn đến thế để nhận chức quan thu thuế nguồn, hẳn gã họ Lâm này cũng chẳng muốn chia sẻ công việc với người khác. Nhưng lần này Quảng Phú lắc đầu.

“Không, gã chỉ muốn… có chức vị gì đó.” Đằng hắng một tiếng, đưa mắt rất nhanh về phía cửa, Quảng Phú hạ giọng. “Chẳng giấu gì, gã là anh em của tôi, xuất thân cũng không tốt lắm. Không muốn lênh đênh rày đây mai đó, chẳng có cơ bản, gom góp được ít tiền thì nghĩ đến chuyện tìm một nghề nghiệp nào đó phục vụ triều đình, hưởng lương mà sống chứ không cầu xa hoa…”

“Họ Lâm này…?” Nghe lời nói, Như Yên đâm ra nghi hoặc, với tay lấy tấm thiếp trên bàn. Quảng Phú nhanh nhảu đáp lời.

“Gã tên Lâm Phi.” Gã nói thành tiếng cái tên nàng đang nghĩ trong đầu. Thấy nàng nhìn lên, Quảng Phú liền nhún vai. “Gã cứ nhất định đòi vào gặp công nữ, tôi bảo phải đợi đã.”

“Cần gì phải khách sáo?” Đặt tấm thiếp ghi mấy chữ nghuệch ngoạc xuống bàn, Như Yên mỉm cười. “Cứ gọi anh em của công tử vào đây, sắp trở thành người nhà, nên giúp đỡ lẫn nhau chứ.”

Được lời như cởi tấm lòng, Quảng Phú nhanh chóng đứng dậy, ra gọi kẻ đang đợi ở phòng bên vào, bản thân gã đứng lại ngoài cửa canh chừng. Vẫn ngồi sau bàn, Như Yên chỉ ngước mắt nhìn gã thanh niên vừa bước qua cửa. Đã mấy năm không gặp, Lâm Phi cũng không có vẻ đổi khác quá nhiều, trừ làn da gần như đã chuyển sang màu gụ. Dưới trời phương Nam mà gã vẫn quấn một mảnh lông gấu trên vai, bộ dáng cao to lừng lững choán hết một góc phòng.

“Lâu không gặp.” Như Yên mỉm cười lên tiếng. Miệng nhoành ra thành nụ cười không được tươi tắn cho lắm, Lâm Phi đến ngồi trên chiếc ghế mà Quảng Phú vừa bỏ lại. Như Yên nhìn vẻ mặt gã, nghiêng đầu. “Nếu muốn gặp ta thì cứ đến tìm, sao lại phải khách sáo thế?”

Lâm Phi đưa mắt nhìn nàng, nụ cười hơi đông cứng bên mép. Không chỉ đã lâu không gặp, từ lâu rồi nàng không biết tin tức của gã, Như Yên thầm nhắc mình. Là do gã đã chủ động cắt đứt liên lạc, không rõ từ bao giờ, có thể là sau khi việc xảy ra ở Đông Phố. Nàng cũng quá bận tâm đến nhiều việc khác để nhớ đến gã. Thi thoảng, khi sực nhớ ra, nàng lại cho rằng gã bất mãn khi bị ném đến Quy Ninh làm tặc khấu. Nhưng nhìn quan hệ của Quảng Phú và Lâm Phi hiện tại, có vẻ không phải là thế.

Nàng thật đã quên mất quá nhiều chuyện, Như Yên thầm thở dài trong lòng. Linh lão – Quảng Phú – Lâm Phi – và y, tất cả mối dây dường như đang tụ lại.

“Ta thật áy náy.” Hồi lâu không thấy Lâm Phi trả lời, Như Yên giữ nguyên ngữ điệu mà cười nói. “Vì công việc mà ta cử các người đến đây, cuối cùng lại thành bỏ rơi các người. Khi không nhận được tin tức của các ngươi, ta lo là đã có việc xảy ra. Xem chừng đã là gặp họa hóa phúc rồi.

“Họ hình như không biết quan hệ của ta và ngươi?” Hơi hất cằm về phía cửa, Như Yên hỏi. Thái độ của Quảng Phú ra vẻ như không biết Lâm Phi là người quen cũ của nàng.

“Tôi không nói.” Lâm Phi ngắc ngứ đáp lời. Ngừng một thoáng, gã nói nhanh. “Một lần thủy trại bị tấn công, Quảng Phú cứu tôi. Không muốn làm hại ai trong hai bên, tôi nghĩ chỉ cần lui về làm một thuộc hạ bình thường của y là được.”

“Nhưng vẫn muốn làm quan?” Như Yên lại cười. Lần này nghe thấy tin nàng kết giao với Linh lão, liệu tình hình chẳng biết được bao lâu, gã liền gấp gáp tới tìm nàng xin một chức lại thuộc nho nhỏ, âu cũng có thể hiểu được. “Vẫn còn liên lạc với Tư Tư cô nương?”

Lại một cái đảo mắt rất nhanh, trước khi Lâm Phi chầm chậm gật đầu. Nụ cười của Như Yên chợt sáng thêm mấy phần. Nàng nghiêng người qua bàn, nhìn thẳng vào mắt gã.

“Vậy ngươi hẳn đã biết, phải không, quan hệ của ta và nhóm người Tư Tư?” Nàng trầm giọng hỏi. Khi đầu Lâm Phi cứng nhắc gục gặc, nụ cười của nàng càng tươi hơn. “Như thế, vì lý do gì mà ta phải giúp ngươi?”

“Quan hệ của ngươi và Tư Tư, quan hệ của ngươi và người nơi này, quan hệ của Tư Tư và nhóm nổi loạn kia, ta ngốc sao mà giúp ngươi?” Nheo mắt, Như Yên nhịp ngón tay lên bàn, chậm chạp nhả từng lời. “Nếu như ngươi lợi dụng thời cơ, khuấy đảo nguồn hàng ở Bồng Sơn, câu kết với người Thượng đánh phá dân sở tại, khiến rối loạn bùng nổ khắp Quy Ninh này, liên kết với Chiêm Thành đánh Phú Yên ngược lên phương Bắc - thì sao đây hả? Đến lúc ấy, ta có mấy cái đầu để trả nợ?”

“Tôi không hề có ý như thế.” Lâm Phi vội vã ngắt lời nàng, gã thoáng vẻ bối rối. “Tư Tư có lần kêu gọi, tôi còn không chịu theo… Tôi thật cả đời làm quần quật chỉ cầu có nơi an ổn mà sống, còn cả anh em phải lo. Đánh nhau cho người Chiêm Thành để làm gì?”

“Nhưng nếu Tư Tư có liên quan, chẳng lẽ ngươi bỏ xuống được? Rất tiếc, người ta không dự liệu được mọi thứ.” Như Yên nhún vai thở ra, tựa lưng vào ghế mà khoanh tay nhìn kẻ trước mặt. “Bây giờ đang lúc rối loạn, người ta còn phải canh chừng cả tâm phúc, ta không đủ liều lĩnh để đem rắc rối vào mình. Ngươi làm thuộc hạ cho Quảng Phú cũng không tệ…”

“Nếu chỉ muốn xin một chức quan, tôi xin với Chiêm Thành chẳng được sao?” Lần này, đến lượt Lâm Phi nổi nóng. Gã nghiêng người về trước mà nghiến răng, hạ giọng nói. “Tôi muốn làm quan của Nam Hà, để lôi Tư Tư đi…”

Gã đột ngột im lặng. Vẫn khoanh tay, Như Yên chỉ nhìn gã, chờ đợi gã nói tiếp. Một lúc lâu sau, Lâm Phi thở ra một cái dài sườn sượt, đưa tay vò rối mái tóc trên đầu, nói mà không nhìn nàng.

“Tôi chẳng hiểu tại sao cô ta lại muốn đánh nhau đến thế, lại… gắn chặt với tên kia đến thế.” Gã lầm bầm nói trong cổ họng. “Lúc đầu cứ tưởng là nữ nhân mỏng manh hiền lành, ai ngờ hóa ra gián điệp. Bây giờ thì lại lang bạt khắp nơi, cặp kè với đủ mọi loại người, làm đủ mọi chuyện cho cái gã kia. Nếu cứ để yên, cô ta không bị giết ở đâu đó thì cũng hóa thành bà lão không chồng không nhà cả đời, để được cái gì chứ? Thà cứ lôi về nhốt lại, phá tan đám ấy đi cho khỏi còn gì để làm, có khi thế mới yên.”

“Vậy thì Tư Tư hận ngươi cả đời.” Như Yên mỉm cười, bình thản nói như tán ngẫu. Nàng đột ngột đổi giọng. “Vậy thì ngươi đến gặp ta đâu phải chỉ để xin chức quan?”

Lại một khoảng im lặng kéo dài. Lâm Phi mím môi mấy lượt, hết nhìn lên trần nhà đến cửa sổ rồi mới nhìn thẳng vào nàng.

“Tôi muốn phá đám người của Tư Tư. Chúng chỉ lôi kéo cô ấy vào những việc không nên.” Khi gã nói, nàng nghe tiếng răng nghiến nhẹ vào nhau. Bàn tay gã nắm chặt trên gối. “Công nữ, tôi biết trước đây không phải với người. Nhưng lần này, nếu có thể, tôi sẽ làm bất cứ điều gì. Việc này cũng có lợi cho công nữ.”

“Để phá đám người ấy, hả?” Như Yên vẫn chỉ lặng lẽ cười. “Nhưng có gì để ta tin ngươi?”

“Tôi biết nhóm người ấy ở đây.” Như thể đã chờ đợi câu hỏi ấy, hoặc đã nôn nóng muốn nói ra, Lâm Phi đáp ngay. Ánh mắt gã sáng rực một tia nhìn tăm tối kỳ lạ. “Nếu công nữ tin, tôi sẵn sàng đem bản thân ra trả.”

 

 

 

Chú thích:

[1] Đà Bồng: Nay là nguồn Thanh Bồng, thuộc huyện Bồng Sơn, Quy Nhơn.

[2] Nguồn: Một thuật ngữ phát sinh trong nền kinh tế hàng hóa Đàng Trong. Nguồn là cách gọi tắt của ‘chợ đầu nguồn’ – Hoạt động như những địa điểm tập trung hàng hóa và thu thuế tập trung từ các chợ nhỏ, từ núi đến miền trung du và đồng bằng. Người buôn bán mua hàng từ các chợ phiên hay từ các chợ nhỏ hơn, hoặc từ trong các làng, tập trung lại để đem đến nguồn. Các nguồn tạo nên một hệ thống rộng, do người Hoa làm việc ở vùng biển và đồng bằng, người Việt ở vùng đồng bằng và trung du, người Thượng ở miền núi. Mỗi nhóm đem hàng hóa về nguồn để trao đổi buôn bán với nhau, dưới sự kiểm soát và đánh thuế của nhà nước.

Thời chúa Nguyễn, các quan lớn trong triều đình có ngụ lộc là thuế của nguồn được cấp riêng cho, như Trương Phúc Loan có nguồn Trà Đinh – Trà Vân, mỗi năm nộp tiền thuế 2550 quan. Tại nguồn có quan trông coi nguồn để thu thuế. (Mà theo tài liệu của các giáo sĩ vào năm 1840, vùng An Sơn (Tây Sơn) chính là một trung tâm thương mại lớn của người Việt và người Thượng, được gọi là nguồn Phương Kiệu. Sau chiến tranh, An Sơn trở thành ranh giới của vùng Thượng và vùng Việt, không cho phép dân Việt vào đất Thượng cũng như dân Thượng vào đất Việt vượt qua ranh giới An Sơn.)